Co to jest VAR?

System VAR jest obecnie używany w piłce nożnej na całym świecie. Ta nowoczesna technologia stała się oficjalnym narzędziem, które pomaga sędziom rozstrzygać wszelkie kwestie sporne na boisku i sprawdzać wątpliwości. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się więcej o systemie VAR!

Co to jest VAR?

VAR (Video Assistant Referee) to system wideoweryfikacji wspierający sędziów piłkarskich w podejmowaniu decyzji w sytuacjach kontrowersyjnych lub takich, które mogły umknąć ich uwadze podczas meczu. Jego głównym celem jest ograniczenie błędów arbitra i zwiększenie sprawiedliwości rozgrywek poprzez analizę kluczowych momentów spotkania za pomocą powtórek wideo. System został po raz pierwszy szeroko wykorzystany na Mistrzostwach Świata FIFA 2018 w Rosji i obecnie jest stosowany w ponad 100 ligach i turniejach na całym świecie, w tym w polskiej Ekstraklasie od 2017 roku.

System VAR zapewnia sędziom dostęp do powtarzalnych, obiektywnych danych, które pomagają w ocenie spornych zdarzeń, takich jak spalone, dotknięcia piłki ręką czy faul w polu karnym. VAR działa, by umożliwić precyzyjną analizę i przyspieszyć proces podejmowania decyzji, wpływając na sprawiedliwy przebieg meczu.

Przesłanki i ograniczenia użycia VAR

System VAR jest stosowany wyłącznie w ściśle określonych sytuacjach, które mają kluczowy wpływ na wynik meczu:

• Uznanie lub nieuznanie gola – weryfikacja, czy podczas akcji bramkowej nie doszło do faulu, spalonego lub innego naruszenia przepisów.
• Decyzja o rzucie karnym – ocena, czy doszło do przewinienia uprawniającego do rzutu karnego lub czy decyzja sędziego była prawidłowa.
• Bezpośrednia czerwona kartka – sprawdzenie, czy zagranie zasługuje na natychmiastowe usunięcie zawodnika z boiska.
• Tożsamość zawodnika ukaranego kartką – wyjaśnienie sytuacji, gdy sędzia pomyli się co do nazwiska zawodnika.

VAR jest stosowany wyłącznie w przypadku „rażącego błędu” lub „oczywistej pomyłki” i nie służy do ponownego oceniania decyzji sędziego w każdej sytuacji ani do analizowania decyzji taktycznych czy mniej istotnych przewinień. Analiza przez VAR musi być szybka, aby nie zaburzać płynności meczu.

Zespół VAR i jego rola

Zespół VAR składa się z głównego sędziego VAR oraz trzech asystentów (AVAR1, AVAR2 i AVAR3), wszyscy to doświadczeni arbitrzy FIFA, pracujący w dedykowanym pomieszczeniu zwanym VAR Room lub Video Operation Room (VOR). Korzystają z zaawansowanego sprzętu i wieloekranowego systemu obserwacji.

Techniczne aspekty działania VAR

System VAR opiera się na wielokamerowym systemie rejestrującym obraz z różnych kątów stadionu, w tym kamerach slow-motion oraz półautomatycznej technologii offside, które pozwalają na dokładną weryfikację pozycji zawodników. Podczas meczów zespół VAR ma dostęp do zaawansowanych systemów komunikacji radiowej ze sędzią na boisku.

Obszar przeglądu sędziego (RRA)

Obszar przeglądu sędziego (RRA) to specjalne miejsce w pobliżu stref technicznych boiska, wyposażone w ekran, gdzie sędzia główny może samodzielnie obejrzeć sporne sytuacje przed podjęciem ostatecznej decyzji.

VAR podczas Mistrzostw Świata 2022 w Katarze

Zespół VAR działał z głównego centrum operacyjnego w Doha, gdzie przesyłano obraz transmisji z ośmiu stadionów drogą światłowodową. Sędzia na boisku posiadał system łączności radiowej umożliwiający komunikację z VAR. Do dyspozycji zespołu było 42 kamer, w tym osiem slow-motion i cztery zbliżone do naturalnego ruchu, co pozwalało na precyzyjną analizę fauli i innych zdarzeń.

Historia i geneza VAR

Wideoweryfikacja VAR to stosunkowo nowa technologia, której początki sięgają połowy lat 2000. Pomysł wprowadzenia systemu powstał z potrzeby ograniczenia błędów sędziowskich w kluczowych momentach meczu, inspirowany doświadczeniami innych sportów (hokej, koszykówka, futbol amerykański).

Pierwsze oficjalne testy przeprowadzono w 2016 roku, a system został zatwierdzony przez IFAB jako narzędzie eksperymentalne. Debiut na najwyższym szczeblu nastąpił podczas Mistrzostw Świata FIFA 2018 w Rosji.

Wdrożenie VAR w Polsce i na świecie

Organizacja IFAB pełni kluczową rolę w zatwierdzaniu i standaryzacji systemu VAR, dbając o jednolite zasady jego stosowania na całym świecie.

Jak testowano VAR?

Przed wdrożeniem VAR przeprowadzono liczne testy i eksperymenty, które potwierdziły skuteczność systemu i pozwoliły na dopracowanie procedur. Najważniejsze etapy testów obejmowały:

• 2016 – testy w Holenderskiej Eredivisie oraz w Australii, ocena wpływu VAR na przebieg meczów i czas podejmowania decyzji.
• 2017 – dalsze próby w niemieckiej Bundeslidze oraz podczas międzynarodowych rozgrywek, takich jak Mistrzostwa Świata Klubów FIFA i Copa Libertadores.
• 2017-2018 – wprowadzenie zmian w regulaminie i procedurach, poprawiających czas analiz i zakres sytuacji podlegających weryfikacji.

Testy potwierdziły, że VAR znacząco redukuje błędy sędziowskie, jednak wymaga dalszej optymalizacji, szczególnie w zakresie komunikacji i szybkości działania.

VAR dla kibiców

FIFA wprowadziła system informacji VAR, aby zwiększyć transparentność procesu weryfikacji dla kibiców na stadionach oraz przed telewizorami. Do metod komunikacji należą:

• Na stadionach – wyświetlanie informacji o rozpoczęciu i wyniku analizy VAR na tablicach i ekranach oraz sygnały świetlne sygnalizujące przerwy.
• W transmisjach telewizyjnych – komentatorzy informują o przebiegu wideoweryfikacji, często pokazując powtórki i wyjaśnienia.

Dzięki temu kibice mają lepszy wgląd w proces podejmowania decyzji, choć opinie na temat VAR są podzielone – część fanów docenia większą sprawiedliwość, inni krytykują przerwy i spowolnienie gry. Organizacje piłkarskie stale pracują nad ulepszeniem komunikacji i skróceniem czasu weryfikacji.

Kontrowersje i krytyka systemu VAR

Pomimo wielu zalet, system VAR budzi liczne kontrowersje i krytykę, m.in.:

• Problemy z precyzją określania spalonego – trudności w jednoznacznym ocenie minimalnych pozycji.
• Wpływ na dynamikę i tempo gry – przerwy na wideoweryfikację mogą zaburzać płynność meczu i emocje.
• Subiektywność decyzji – ostateczna decyzja należy do sędziego, co pozostawia pole do interpretacji.
• Wrażenie „zabijania spontaniczności” – zmniejszenie naturalności i autentyczności rozgrywek według niektórych kibiców.
• Problemy komunikacyjne – brak jasnych informacji o przebiegu i wynikach weryfikacji na stadionach i w transmisjach.

Mimo tych wyzwań, wiele lig i organizacji pracuje nad udoskonaleniem systemu, aby zwiększyć jego skuteczność i akceptację.

Podsumowanie – kluczowe informacje o VAR

• VAR to system wideoweryfikacji, który wspiera sędziego w podejmowaniu kluczowych decyzji na boisku.
• System jest stosowany tylko w wybranych sytuacjach: gol, rzut karny, czerwona kartka, pomyłka co do zawodnika.
• VAR nie zastępuje sędziego, a jedynie pomaga mu uniknąć rażących błędów.
• System wykorzystuje zaawansowaną technologię kamer i zespół sędziów pracujących w VAR Room.
• Wdrożenie VAR rozpoczęło się od testów w 2016 roku, a oficjalny debiut miał miejsce na Mistrzostwach Świata 2018.
• W Polsce VAR wprowadzono w Ekstraklasie w 2017 roku.
• Pomimo korzyści, VAR budzi kontrowersje, głównie przez wpływ na tempo gry i interpretacje spornych sytuacji.
• Trwają prace nad udoskonaleniem systemu i poprawą komunikacji z kibicami.